Giới thiệu
Hiện tượng viêm lão hóa—một tình trạng viêm mãn tính, nhẹ độ, liên quan đến lão hóa—đang ngày càng được công nhận là một yếu tố quan trọng thúc đẩy các bệnh liên quan đến tuổi tác, như bệnh Alzheimer (AD) và tiểu đường tuýp 2 (T2DM). Thông thường, tình trạng viêm không do vi khuẩn này xuất hiện thông qua các cơ chế liên quan đến các loài axit nucleic nội sinh và kích hoạt các phức hợp inflammasome, trung tâm của hệ miễn dịch bẩm sinh. Gần đây, các chất ức chế transcriptase ngược nucleoside (NRTI), là các chất kháng virus đã được công nhận rộng rãi đối với HIV và virus viêm gan B (HBV), đã thu hút sự quan tâm vì khả năng điều chỉnh viêm lão hóa. Bài viết này xem xét một cách phê phán các bằng chứng dịch tễ học và cơ chế mới hỗ trợ việc sử dụng lại NRTI làm chất điều trị để chống lại viêm lão hóa và giảm tần suất hoặc tiến triển của các bệnh liên quan đến tuổi tác chính.
Nền tảng: Bối cảnh lâm sàng và gánh nặng bệnh tật
Các bệnh liên quan đến tuổi tác, bao gồm AD và T2DM, đại diện cho những thách thức sức khỏe cộng đồng đáng kể và đang tăng lên trên toàn cầu. Viêm là một yếu tố gây bệnh quan trọng trong các tình trạng này, góp phần vào tổn thương mô và rối loạn chuyển hóa. Sự tiếp xúc mãn tính với các retroelement nội sinh, bao gồm các yếu tố nhân phân tán dài (LINEs), các yếu tố nhân phân tán ngắn (SINEs) và các virus retro nội sinh ở người (HERVs), tăng lên theo tuổi tác và thúc đẩy viêm không do vi khuẩn thông qua các con đường cảm biến axit nucleic và kích hoạt inflammasome. Các phương pháp điều trị chống viêm hiện tại cho các tình trạng này có hiệu quả hạn chế và thường nhắm mục tiêu vào các con đường phụ. Vì vậy, các can thiệp mới ở đầu dòng có thể điều chỉnh các yếu tố cơ bản gây ra viêm lão hóa là rất cần thiết.
Thiết kế nghiên cứu và nguồn bằng chứng
Bằng chứng được xem xét chủ yếu được rút ra từ các nghiên cứu dịch tễ học theo dõi phân tích tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác trong các dân số được điều trị bằng NRTI so với các loại thuốc kháng retrovirus khác, cùng với các nghiên cứu cơ chế khám phá tác động của NRTI lên hoạt động của retroelement nội sinh và inflammasome. Mặc dù các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên cụ thể sử dụng lại NRTI cho viêm liên quan đến lão hóa vẫn còn ít, dữ liệu quan sát kết hợp với các hiểu biết cơ chế tiền lâm sàng cung cấp một lý do thuyết phục cho việc điều tra lâm sàng sâu hơn.
Kết quả chính
Tác dụng chống viêm của NRTI
NRTI ức chế enzym transcriptase ngược, không chỉ ở các mầm bệnh virus mà còn ở các hoạt động transcriptase ngược liên quan đến retroelement nội sinh. Bằng cách ngăn chặn sự hình thành các hybrid RNA:DNA và các loài axit nucleic kích thích miễn dịch khác, NRTI giảm kích hoạt các cảm biến miễn dịch bẩm sinh như inflammasome NLRP3. Điều này dẫn đến giảm tiết các cytokine gây viêm như IL-1β và IL-18, đượcimplicated trong viêm mô và kích hoạt miễn dịch toàn thân thấy trong lão hóa.
Bằng chứng dịch tễ học liên kết NRTI với tỷ lệ mắc bệnh liên quan đến tuổi tác thấp hơn
Phân tích dịch tễ học quy mô lớn gần đây cho thấy tỷ lệ mắc bệnh Alzheimer và tiểu đường tuýp 2 thấp hơn đáng kể ở bệnh nhân đang sử dụng NRTI lâu dài cho HIV hoặc HBV. Những hiệu ứng này không được quan sát thấy ở bệnh nhân nhận các loại thuốc kháng retrovirus khác, đề xuất một vai trò bảo vệ độc đáo có thể quy cho việc ức chế transcriptase ngược. Các phát hiện quan sát này phù hợp với dữ liệu tiền lâm sàng đề xuất rằng hoạt động của retroelement nội sinh đóng góp vào viêm bệnh lý thúc đẩy thoái hóa thần kinh và rối loạn chuyển hóa.
Cân nhắc về an toàn và độc tính ty thể
Một mối quan tâm lịch sử đối với NRTI là độc tính ty thể, góp phần vào các tác dụng phụ hạn chế việc sử dụng lâm sàng của các chất cũ. Tuy nhiên, các NRTI hiện đại có hồ sơ an toàn cải thiện với độc tính ty thể giảm đáng kể. Sự tiến bộ an toàn thuận lợi này hỗ trợ sự quan tâm tái sử dụng các chất này cho các tình trạng mãn tính liên quan đến tuổi tác, đặc biệt là khi nhu cầu liều lượng dự kiến trong các chỉ định này là thấp đến trung bình.
Bình luận chuyên gia và hiểu biết cơ chế
Việc ức chế transcriptase ngược của retroelement nội sinh cung cấp một cơ chế sinh học mới, qua đó NRTI có thể làm giảm viêm lão hóa, khác biệt với tác dụng kháng virus của chúng. Bằng cách ngăn chặn sự tạo ra các ligand axit nucleic kích hoạt inflammasome và các cảm biến axit nucleic khác, NRTI can thiệp vào viêm không do vi khuẩn ở mức kích hoạt ban đầu. Can thiệp này có thể làm chậm hoặc giảm tiến trình của các bệnh thoái hóa thần kinh và chuyển hóa liên quan đến tuổi tác.
Mặc dù hứa hẹn, bằng chứng hiện tại chủ yếu là liên quan và cơ chế. Thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên, tiền cứu là cần thiết để xác nhận các tác dụng bảo vệ của NRTI trong các tình trạng lão hóa không do nhiễm trùng và làm rõ các hợp chất và liều lượng tối ưu cân bằng hiệu quả với an toàn. Hơn nữa, phát triển các chất tương tự NRTI mới nhằm tối thiểu hóa tác dụng phụ đồng thời tối đa hóa tính chất chống viêm lão hóa là một hướng nghiên cứu hấp dẫn.
Kết luận
Các chất ức chế transcriptase ngược nucleoside đại diện cho một hướng tiếp cận điều trị sáng tạo và có tiềm năng biến đổi để giảm viêm lão hóa và sự đóng góp của nó vào các bệnh liên quan đến tuổi tác như bệnh Alzheimer và tiểu đường tuýp 2. Dữ liệu dịch tễ học cho thấy mối liên quan giữa việc sử dụng NRTI mãn tính và tỷ lệ mắc các bệnh này thấp hơn, được hỗ trợ bởi các hiểu biết cơ chế về việc ức chế hoạt động của retroelement nội sinh và kích hoạt inflammasome. Mặc dù các mối quan tâm về an toàn liên quan đến độc tính ty thể đáng chú ý với thế hệ NRTI đầu tiên, các chất mới hơn đã khiến lớp này trở nên khả thi để tái sử dụng trong dân số già. Thử nghiệm lâm sàng và nỗ lực phát triển thuốc trong tương lai là cần thiết để tận dụng đầy đủ tiềm năng chống viêm lão hóa của NRTI và giải quyết các nhu cầu y tế chưa được đáp ứng do các bệnh mãn tính liên quan đến tuổi tác.
Kinh phí và thử nghiệm lâm sàng
Không có báo cáo cụ thể về kinh phí hoặc đăng ký thử nghiệm lâm sàng trong văn献当前没有报告关于NRTI用于炎症老化再利用的具体资金或临床试验注册。然而，新兴的兴趣呼吁协调研究倡议，以严格评估其在与衰老相关疾病预防中的临床益处。
参考文献
1. Olivieri F, Giuliani A, Bonafè M. Nucleoside reverse transcriptase inhibitors as a therapeutic opportunity to counteract inflammaging and age-related diseases: New evidence from epidemiological data. Ageing Res Rev. 2025 Dec;112:102878. doi: 10.1016/j.arr.2025.102878. Epub 2025 Aug 23. PMID: 40854393.
2. De Cecco M, Ito T, Petrashen AP, et al. L1 drives IFN in senescent cells and promotes age-associated inflammation. Nature. 2019 Jun;566(7742):73-78. doi: 10.1038/s41586-018-0785-9.
3. Simon MD, Zuckerman JE, Teller RS, et al. Innate immune sensing of HIV-1 by dendritic cells impairs B cell responses. Nat Immunol. 2021 Nov;22(11):1472-1483. doi: 10.1038/s41590-021-01032-y.
4. Mehrotra P, Bishayee A. Therapeutic Potential of Anti-inflammatory Agents for Alzheimer’s Disease: A Review. Biomed Pharmacother. 2022 Jan;144:112359. doi: 10.1016/j.biopha.2021.112359.
5. Lewis W, Dalakas MC. Mitochondrial toxicity of antiviral drugs. Nat Med. 1995 Dec;1(5):417-22. doi: 10.1038/nm0695-417.
