Nhấn mạnh
– Lượng sắt bổ sung dư thừa liên quan đến lão hóa biểu hiện nhanh chóng thông qua các con đường viêm.
– Có mối quan hệ hình chữ U giữa tổng lượng sắt tiêu thụ và lão hóa, với tác dụng bảo vệ dưới một ngưỡng và tác dụng có hại vượt quá ngưỡng đó.
– Chế độ ăn sắt đơn thuần không làm tăng tốc lão hóa, làm nổi bật rủi ro liên quan đến tình trạng quá tải sắt do bổ sung.
– Chế độ ăn chống viêm và giàu chất chống oxy hóa có thể chống lại tác dụng thúc đẩy lão hóa của quá tải sắt.
– Viêm đóng vai trò trung gian đáng kể (15,5%-25,6%) trong sự tăng tốc lão hóa liên quan đến bổ sung sắt dư thừa.
Nền tảng nghiên cứu và gánh nặng bệnh tật
Sắt là một nguyên tố vi lượng thiết yếu quan trọng cho nhiều quá trình sinh học bao gồm vận chuyển oxy, tổng hợp ADN và hô hấp tế bào. Tuy nhiên, cả thiếu sắt và quá tải sắt đều gây ra những rủi ro sức khỏe đáng kể. Với dân số già đi trên toàn thế giới, việc hiểu các yếu tố có thể điều chỉnh ảnh hưởng đến lão hóa sinh học là cấp bách. Tuổi biểu hiện, một chỉ số tổng hợp phản ánh lão hóa sinh học thay vì lão hóa theo thời gian, dự đoán rủi ro mắc bệnh và tử vong chính xác hơn so với tuổi theo thời gian. Những lo ngại gần đây đã xuất hiện xung quanh việc tiêu thụ sắt quá mức từ các chất bổ sung dinh dưỡng phổ biến trong nhiều dân số, cho thấy có thể có tác động bất lợi đến lão hóa thông qua các cơ chế bao gồm viêm và stress oxy hóa. Điều thú vị là sắt có hai tác dụng: nó không thể thiếu nhưng có thể xúc tác cho sự hình thành các loài oxy phản ứng (ROS), thúc đẩy tổn thương oxy hóa khi có mặt quá mức. Mặc dù đã nhận biết được hai vai trò này, mối quan hệ giữa lượng sắt tiêu thụ từ các nguồn khác nhau và lão hóa biểu hiện, cũng như vai trò của các con đường viêm hoặc oxy hóa trong mối quan hệ này, vẫn chưa được làm rõ.
Thiết kế nghiên cứu
Phân tích cắt ngang này sử dụng dữ liệu từ chu kỳ Khảo sát Sức khỏe và Dinh dưỡng Quốc gia (NHANES) 2017-2018, bao gồm 8692 người tham gia từ 20 tuổi trở lên. Lượng sắt tiêu thụ được lượng hóa từ cả nguồn thức ăn và chất bổ sung. Điểm cuối chính là sự tăng tốc lão hóa biểu hiện (PhenoAgeAccel), được tính toán từ các thuật toán chỉ số sinh học đã được kiểm chứng. Các mối quan hệ phi tuyến tính giữa lượng sắt tiêu thụ và PhenoAgeAccel được mô hình hóa bằng cách sử dụng các đường cong bậc ba hạn chế có trọng số (RCS). Các mô hình tuyến tính tổng quát có trọng số điều chỉnh đa biến (GLMs) đã được áp dụng để đánh giá kích thước hiệu ứng, điều chỉnh cho các yếu tố nhiễu. Phân cụm k-mean đã xác định các mẫu tiếp xúc đồng thời với sắt, phân loại dân số thành các nhóm dựa trên hồ sơ tiêu thụ sắt. Hiệu ứng tương tác với khả năng chống viêm hoặc chống oxy hóa của chế độ ăn được đánh giá bằng các bài kiểm tra tỷ lệ khả năng. Để điều tra các con đường cơ chế, phân tích trung gian đã lượng hóa sự đóng góp của các chỉ số sinh học viêm và stress oxy hóa vào mối quan hệ giữa quá tải sắt và lão hóa biểu hiện. Các điều chỉnh bổ sung đã xem xét tình trạng thiếu máu và tình trạng sau mãn kinh ở phụ nữ để kiểm soát các yếu tố nhiễu tiềm ẩn.
Các phát hiện chính
Một mối quan hệ hình chữ U mạnh mẽ giữa tổng lượng sắt tiêu thụ và PhenoAgeAccel đã được quan sát, với điểm gãy quan trọng tại 18,441 mg/ngày. Dưới ngưỡng này, lượng sắt tiêu thụ tăng lên có liên quan đến tác dụng bảo vệ chống lại sự tăng tốc lão hóa (β = -0,126, chỉ ra sự chậm lại của lão hóa), trong khi lượng tiêu thụ vượt qua điểm gãy này có liên quan đến sự tăng tốc lão hóa biểu hiện (β = 0,021). Quan trọng là, sắt thu được chỉ từ chế độ ăn không liên quan đến sự tăng tốc lão hóa, cho thấy sự an toàn trong phạm vi chế độ ăn điển hình.
Ngược lại, lượng sắt tiêu thụ từ chất bổ sung có mối quan hệ tích cực đáng kể với PhenoAgeAccel (β = 0,017), cho thấy rằng lượng sắt dư thừa từ chất bổ sung có thể thúc đẩy sự tăng tốc lão hóa. Phân tích không cho thấy có hiệu ứng tương tác giới tính đáng kể.
Phân cụm k-mean đã phân loại người tham gia thành hai nhóm riêng biệt: nhóm tham chiếu sắt chế độ ăn (DIR), đặc trưng bởi tổng lượng sắt tiêu thụ chủ yếu dưới giới hạn trên (UL) 45 mg/ngày với lượng sắt bổ sung tối thiểu, và nhóm quá tải sắt do chất bổ sung (SDIO), tất cả đều vượt quá ngưỡng UL, với lượng sắt bổ sung chiếm trung bình 83,44% tổng lượng sắt tiêu thụ. Nhóm SDIO thể hiện sự lão hóa biểu hiện nhanh chóng đáng kể so với nhóm DIR (β = 1,774, P < 0,05), nhấn mạnh tác dụng có hại của quá tải sắt do chất bổ sung.
Đáng chú ý, những người tham gia tiêu thụ chế độ ăn giàu chất chống viêm hoặc chống oxy hóa cho thấy có hiệu ứng tương tác đáng kể, trong đó các mô hình chế độ ăn như vậy chống lại sự tăng tốc lão hóa liên quan đến sắt (P cho tương tác = 0,025). Phân tích trung gian đã chứng minh rằng các chỉ số sinh học viêm đóng vai trò trung gian một phần tác động tiêu cực của quá tải sắt do chất bổ sung lên sự tăng tốc lão hóa, chiếm 15,53% đến 25,63% hiệu ứng này. Các chỉ số stress oxy hóa cho thấy tác dụng trung gian ít rõ rệt hơn.
Sự vững chắc của các phát hiện này vẫn tồn tại sau khi kiểm soát tình trạng thiếu máu và tình trạng sau mãn kinh, giảm thiểu rủi ro nhiễu do các tình trạng này.
Bình luận chuyên gia
Nghiên cứu dịch tễ học được thiết kế tốt này cung cấp cái nhìn quý giá về vai trò phức tạp của lượng sắt tiêu thụ đối với lão hóa sinh học. Việc sử dụng một nhóm đại diện quốc gia lớn và mô hình hóa tinh vi đã làm tăng sức mạnh của các phát hiện. Việc xác định một đường cong hình chữ U là hợp lý về mặt sinh học, phản ánh khoảng điều trị hẹp của sắt—thiếu hụt làm suy yếu chức năng sinh lý, trong khi dư thừa gây ra tổn thương oxy hóa và viêm.
Sự phân biệt giữa sắt từ chế độ ăn và sắt từ chất bổ sung là quan trọng về mặt lâm sàng. Sắt từ chất bổ sung bỏ qua các cơ chế điều hòa sinh lý, có thể dẫn đến tình trạng quá tải sắt toàn thân. Điều này phù hợp với các tài liệu trước đây liên kết tình trạng quá tải sắt với các tình trạng viêm mạn tính và các bệnh lý liên quan đến tuổi tác như bệnh tim mạch và thoái hóa thần kinh.
Sự trung gian một phần bởi các chỉ số sinh học viêm nhấn mạnh viêm mạn tính, hay “viêm lão hóa”, là một cơ chế trung tâm mà dư thừa sắt thúc đẩy lão hóa. Điều này phù hợp với sự đồng thuận khoa học rộng rãi công nhận viêm toàn thân là một dấu hiệu của lão hóa.
Khích lệ là, nghiên cứu này nhấn mạnh tiềm năng của chế độ ăn chống viêm và giàu chất chống oxy hóa để giảm bớt sự tăng tốc lão hóa do sắt gây ra, hỗ trợ các can thiệp dinh dưỡng là các chiến lược khả thi, có rủi ro thấp để duy trì lão hóa khỏe mạnh. Tuy nhiên, thiết kế cắt ngang hạn chế suy luận nhân quả, và không thể loại trừ nhiễu còn sót lại. Cần có thêm các nghiên cứu theo dõi dài hạn và can thiệp để xác định nhân quả và thử nghiệm các chiến lược điều chỉnh chế độ ăn.
Kết luận
Nghiên cứu này thuyết phục cho thấy rằng lượng sắt tiêu thụ dư thừa từ chất bổ sung, nhưng không phải từ nguồn thức ăn, có liên quan đến sự tăng tốc lão hóa biểu hiện, một phần được trung gian thông qua các con đường viêm. Tình trạng quá tải sắt do chất bổ sung vượt quá giới hạn trên đã được thiết lập làm tăng đáng kể tốc độ lão hóa sinh học. Tuy nhiên, tuân thủ các mô hình chế độ ăn chống viêm hoặc giàu chất chống oxy hóa có thể cân bằng các tác động tiêu cực này. Các bác sĩ nên cảnh báo việc bổ sung sắt tùy tiện, đặc biệt là trong các dân số không có thiếu hụt lâm sàng, và nhấn mạnh dinh dưỡng cân đối để thúc đẩy lão hóa khỏe mạnh. Nghiên cứu trong tương lai nên khám phá các can thiệp có mục tiêu để điều chỉnh sự cân bằng sắt và viêm trong các dân số lão hóa.
Tài liệu tham khảo
Li B, Ming Z, Wang Y, Zhang Y, Zhou R, Zhang C, Wu Y, Wang G, Xie H, Li Y, Li R. Supplement-driven iron overload accelerates phenotypic aging via inflammatory biomarkers: Potential counteraction through anti-inflammatory or antioxidant diets. Redox Biol. 2025 Sep;85:103733. doi: 10.1016/j.redox.2025.103733. Epub 2025 Jun 19. PMID: 40570516; PMCID: PMC12246624.
Ganz T. Iron homeostasis in host defence and inflammation. Nat Rev Immunol. 2016 Aug;16(8):566-78. doi: 10.1038/nri.2016.84.
Lopez-Otin C, Blasco MA, Partridge L, Serrano M, Kroemer G. The Hallmarks of Aging. Cell. 2013 Jun 6;153(6):1194-217. doi: 10.1016/j.cell.2013.05.039.
Calder PC, Ahluwalia N, Albers R, Bosco N, Bourdet-Sicard R, Haller D et al. A consideration of biomarkers to be used for evaluation of inflammation in human nutritional studies. Br J Nutr. 2013 Aug 28;109 Suppl 1:S1-34. doi: 10.1017/S0007114512005115.
