highlight: • Tăng số lần chuyển động từ ngồi sang đứng khoảng 25 lần mỗi ngày làm giảm đáng kể huyết áp tâm trương ở phụ nữ sau kinh nguyệt thừa cân và béo phì. • Giảm tổng thời gian ngồi gần một giờ mỗi ngày không mang lại cải thiện đáng kể về huyết áp hoặc điều hòa đường huyết. • Thời gian ngồi và số lần chuyển động từ ngồi sang đứng là các mục tiêu hành vi riêng biệt, không thể thay thế cho nhau.
background: Phụ nữ sau kinh nguyệt là nhóm dân số có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường và các bệnh liên quan do hành vi ít vận động, đặc biệt là ngồi lâu. Mặc dù truyền thống nhấn mạnh việc tăng cường hoạt động thể chất vừa đến mạnh (MVPA), chỉ 3–6% người lớn trên 60 tuổi đạt được mức độ MVPA khuyến nghị, cho thấy cần có các can thiệp hành vi thay thế khả thi và được chấp nhận. Các sửa đổi về hành vi ít vận động, cụ thể là giảm tổng thời gian ngồi hoặc tăng tần suất chuyển động từ ngồi sang đứng (STST), đã xuất hiện như những chiến lược hứa hẹn để cải thiện sức khỏe tim mạch. Các nghiên cứu trước đây hỗ trợ các can thiệp này thường bị hạn chế bởi mẫu nhỏ, thời gian can thiệp ngắn và đối tượng không mục tiêu. Thử nghiệm Rise for Health độc đáo giải quyết những khoảng trống này bằng cách đánh giá hai can thiệp riêng biệt—giảm tổng thời gian ngồi so với tăng STST—và tác động khác biệt của chúng đối với huyết áp và các chỉ số sinh học điều hòa đường huyết trong một nhóm lớn phụ nữ sau kinh nguyệt thừa cân/béo phì.
study design: Thử nghiệm ngẫu nhiên kiểm soát này đã tuyển dụng 407 phụ nữ sau kinh nguyệt ít vận động, thừa cân hoặc béo phì từ 55 tuổi trở lên tại Đại học California San Diego từ năm 2018 đến 2022. Các đối tượng đáp ứng các tiêu chí như ≥7 giờ ngồi hàng ngày và ≤70 STSTs mỗi ngày ở giai đoạn cơ sở, cùng các tiêu chí sức khỏe khác đảm bảo an toàn. Họ được ngẫu nhiên hóa 1:1:1 vào một trong ba cánh tay can thiệp kéo dài 3 tháng: (1) Kiểm soát Sống Khỏe; (2) Ít Ngồi—nhắm mục tiêu giảm tổng thời gian ngồi; hoặc (3) Từ Ngồi Sang Đứng—tăng số lượng chuyển động từ ngồi sang đứng hàng ngày. Cả hai cánh tay can thiệp đều nhận được bảy buổi huấn luyện hành vi cá nhân sử dụng hình thành thói quen, lý thuyết nhận thức xã hội và phỏng vấn động viên. Các biện pháp khách quan bao gồm đánh giá hành vi ngồi dựa trên máy đo gia tốc (activPAL và ActiGraph) và hoạt động thể chất MVPA, và đánh giá sinh lý về insulin máu đói, glucose, HbA1c, HOMA2-IR và huyết áp nghỉ ngơi ở giai đoạn cơ sở và 3 tháng. Kết quả chính là điểm z tổng hợp cho huyết áp và các chỉ số sinh học điều hòa đường huyết.
key findings: Tỷ lệ giữ chân cao (95%), với 388 phụ nữ hoàn thành thử nghiệm. Cánh tay Ít Ngồi đạt giảm đáng kể tổng thời gian ngồi 58 phút mỗi ngày so với nhóm đối chứng (95% CI -83 đến -34 phút, p < 0.001) nhưng không có thay đổi đáng kể về STST. Ngược lại, cánh tay Từ Ngồi Sang Đứng tăng STST khoảng 26 lần mỗi ngày so với đối chứng (95% CI 18 đến 34 lần, p < 0.001) mà không giảm đáng kể thời gian ngồi.
Về kết quả sinh lý, cánh tay Từ Ngồi Sang Đứng cho thấy giảm đáng kể huyết áp tâm trương (-2.24 mmHg; 95% CI -4.08 đến -0.40; p = 0.02) so với đối chứng, và xu hướng không đáng kể giảm huyết áp tâm thu (-3.33 mmHg; p = 0.03) mặc dù không đạt ngưỡng alpha nghiêm ngặt hơn 0.025. Những kết quả này vẫn tồn tại sau khi điều chỉnh cho sự thay đổi MVPA. Cánh tay Ít Ngồi cho thấy giảm không đáng kể cả huyết áp tâm thu và tâm trương. Không có thay đổi đáng kể nào được quan sát thấy về glucose máu đói, insulin, HbA1c hoặc các chỉ số đề kháng insulin trong bất kỳ cánh tay can thiệp nào so với đối chứng.
Các sự cố bất lợi là nhẹ, chủ yếu là kích ứng da nhẹ từ thiết bị theo dõi và các khiếu nại về cơ xương khớp liên quan đến các can thiệp.
expert commentary: Thử nghiệm này củng cố sự phân biệt khái niệm giữa tổng thời gian ngồi và số lần chuyển động từ ngồi sang đứng như các cấu trúc hành vi riêng biệt với tác động sinh lý khác biệt. Sự cải thiện huyết áp được quan sát khi tăng STST phù hợp với các giả thuyết cơ chế rằng các chuyển động vị trí thường xuyên tăng cường ứng suất cắt mạch máu, chức năng nội mô và kích hoạt cơ bắp, có thể làm giảm huyết áp cao. Sự vắng mặt của cải thiện điều hòa đường huyết có thể phản ánh thời gian can thiệp tương đối ngắn hoặc bao gồm các đối tượng không có rối loạn đường huyết rõ ràng; các thử nghiệm dài hơn hoặc đối tượng mục tiêu hơn có thể cần thiết để nắm bắt các lợi ích về glucose. Ngoài ra, mặc dù mức độ cải thiện vừa phải, nó có thể có ý nghĩa về sức khỏe công cộng khi mở rộng quy mô cho toàn dân.
limitations: Bao gồm mẫu chủ yếu là người da trắng, có trình độ giáo dục, hạn chế tính tổng quát, thiếu các biến về chế độ ăn uống và giấc ngủ, và sự phụ thuộc vào các phép đo glucose máu đói thay vì glucose liên tục để đánh giá chuyển hóa. Các nghiên cứu trong tương lai nên thử nghiệm thời gian can thiệp kéo dài, các nhóm dân số đa dạng bao gồm nam giới, và khám phá việc giảm thời gian ngồi kết hợp với tăng STST.
conclusion: Thử nghiệm Rise for Health chứng minh rằng trong số phụ nữ sau kinh nguyệt thừa cân và béo phì, các can thiệp hành vi tập trung vào việc tăng số lần chuyển động từ ngồi sang đứng có thể hiệu quả giảm huyết áp tâm trương trong vòng ba tháng, trong khi việc chỉ giảm tổng thời gian ngồi không. Những kết quả này cho thấy việc nhắm mục tiêu số lần chuyển động từ ngồi sang đứng có thể là một chiến lược thực tế và có tác động sinh lý đối với việc giảm nguy cơ tim mạch trong nhóm dễ tổn thương này. Các bác sĩ nên xem xét tư vấn cho bệnh nhân tăng tần suất thay đổi vị trí từ ngồi sang đứng như một phần của các chiến lược giảm nguy cơ tim mạch. Cần thêm nghiên cứu để làm rõ tác động lâu dài và các kết quả chuyển hóa.
references: Hartman SJ, LaCroix AZ, Sears DD, Natarajan L, Zablocki RW, Chen R, Patterson JS, Dillon L, Sallis JF, Schenk S, Dunstan DW, Owen N, Rosenberg DE. Tác Động Của Việc Giảm Thời Gian Ngồi Hoặc Tăng Số Lần Chuyển Động Từ Ngồi Sang Đứng Đối Với Huyết Áp và Điều Hòa Đường Huyết ở Phụ Nữ Sau Kinh Nguyệt: Thử Nghiệm Ngẫu Nhiên Kiểm Soát Ba Cánh Tay. Circulation. 2025 Aug 26;152(8):492-504. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.124.073385. Epub 2025 Jul 25. PMID: 40709462; PMCID: PMC12342652.
